انجمن خوشنویسان تهران بزرگ انجمن خوشنویسان تهران بزرگ
هنری که شاید به نام کشور دیگری ثبت شود/ خوشنویسی ایران در خطر تصاحب دیگر کشورها
بگزارش روابط عمومی انجمن خوشنویسان ایران شعبه تهران بزرگ به نقل ازحوزه تجسمی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان ؛ در برخی رسانه‌های ترکیه‌ای آمده وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی را برای ثبت به عنوان میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده و این در حالی است که ایران برای سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ قصد دارد، چنین اقدامی را انجام دهد.
چند روز پیش، طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در گفت و گوی زنده تلویزیونی درباره این خبر اعلام کرد: این ماجرا فقط در حد یک خبر ساده در رسانه‌های ترکیه مطرح شده است و سندیت دیگری ندارد. ترکیه برای سال ۲۰۲۰، سه پرونده ثبت جهانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو دارد که یکی از آنها در خصوص هنر نگارگری (مینیاتور) با ایران مشترک است. ایران برای سال ۲۰۲۱، پنج پرونده ثبت جهانی به سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ارسال کرده است که هنر خوشنویسی هم از جمله آن هاست.
- ثبت جهانی خوشنویسی ایران برای ۲۰۲۰ مطرح نیست
حال باید دید این ماجرا چقدر به مرحله عملیاتی خواهد رسید؛ انجمن خوشنویسان ایران به عنوان قدیمی‌ترین انجمن هنری، پس از مدت‌ها تعطیلی، کلاس‌های آموزشی خود را از سرگرفته و حتی آزمون‌های پایان دوره‌ای فصل بهار این انجمن نیز در روز‌های آخر خردادماه برگزار شد. به بهانه از سرگیری فعالیت شعبه‌های انجمن خوشنویسان ایران و تلاش کشور ترکیه برای تصاحب هنر خوشنویسی، گفت و گویی با غلامرضا سپهری رئیس انجمن خوشنویسان تهران بزرگ داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید:
آقای سپهری؛ نظرتان درباره اقدام کشور ترکیه برای ثبت خوشنویسی اسلامی چیست؟
این یک مسئله طبیعی است که اگر ما حرکت نداشته باشیم، دیگران حرکت کنند. کشور ترکیه از نظر تعداد خوشنویس فوق العاده پایین‌تر از ایران است؛ اما حمایت‌های مالی و فعالیت‌هایی که دولت ترکیه برای رونق هنر انجام می دهد با فعالیت‌ها و حمایت‌های مسئولان ما مقایسه کردنی نیست.این کشور در مسابقه بین‌المللی خوشنویسی ارسیکا که برگزار می‌کند، با انتشاریک اطلاعیه و پرداخت هزینه‌های سنگین بهترینآثار خوشنویسان ایرانی را بدون امضا دریافت می‌کند.حتماً اهدافی در پس این اقدام وجود دارد. وقتی برای ثبت خوشنویسی اسلامی پیش قدم شده اند،مطمئن باشید چند وقت بعد برای ثبت خطوط دیگر و حتی خط نستعلیق هم اقدام خواهند کرد!
به نظر شما مسئولان ما در این زمینه کوتاهی کرده‌اند؟
هنرمند دنبال حمایت مالی است؛ به همین دلیل هنرمند خوشنویس هم منتظر حضور در ارسیکاست. چیزی که در ایران نیست و اگر هم باشد کم و بیش بخش‌های خصوصی انجام می‌دهند. علاوه بر آن گمان می کنم، اوایل دهه هشتاد بود که جشنواره خوشنویسی جهان اسلام برگزار شد و بعد از آن دیگر این رویداد تکرار نشد. در صورتی که کشور ترکیه جشنواره ارسیکا را روتین برگزار می‌کند. ترکیه بهترین آثار هنرمندان را جمع آوری کرده و احتمال دارد بعد‌ها آثار هنرمندان ایرانی را هم جزو آثار خوشنویسان خود معرفی کند. انجمن خوشنویسان ایران این مسائل را رصد می‌کند و برایشان دغدغه دارد؛ اما تا پشتوانه مسئولان نباشد، کاری از پیش نخواهد رفت. مدیران هنری باید به نهاد خصوصی مانند انجمن خوشنویسان کمک کنند. اگر امکانات بخش دولتی به انجمن واگذار شود، انقلاب بزرگی در این هنر رخ خواهد داد.
به نظر شما جایگاه هنر خوشنویسی در جامعه خودمان متناسب با شأن این رشته است؟
جایگاه خوشنویسی ایرانی همان طور که می‌دانید، بسیار والاست. به طور مثال موزه‌ای در دنیا پیدا نمی‌شود که یک اثر خوشنویسی ایرانی در آن موجود نباشد. با توجه به اینکه در حال حاضر فرهنگ ما اسلامی است، بنابراین برای اشاعه این فرهنگ باید از خوشنویسان بیشتر حمایت شود. همانطور که می‌دانید قرآن را خوشنویس نوشته است، اشعار بزرگان همچنان سرمشق خوشنویسان است و به نوعی حجم بزرگی از مسئولیت فرهنگی جامعه را خوشنویسی به دوش می‌کشد؛ اما متاسفانه حتی بعضاً بنر‌ها و طرح‌هایی در فضا‌های شهری دیده می‌شوند که چیدمان حروف آنها با کامپیوتر انجام شده و کیفیت پایینی هم دارند. دیدن این طرح‌ها چشم من خوشنویس را به درد می‌آورد؛ چه برسد مخاطب عادی که شناخت کافی هم از هنر ندارد. از طرفی تهران پایتخت جهان اسلام است؛ اما آیا فضا و امکانات شعبه انجمن خوشنویسان در تهران بزرگ در حد این اسم است؟
آیا امکان دارد که در آینده کشور‌های عربی هم مدعی ثبت یکی از خطوط شوند؟
اگر حرکتی از سمت ما نباشد، بله. هیچ نهاد فرهنگی از اول انقلاب تاکنون به اندازه انجمن خوشنویسان ایران برای گرامیداشت هنر خوشنویسی فعالیت مثبت نداشته است. ما اشعار بزرگان را می‌نویسیم تا هنرجویان با پیام‌ها و سخنان آنان آشنایی پیدا کنند. انجمن ما تا الان تمامی مسئولیت‌های خود را به نحو احسن انجام داده است. بعضاً یک سازمان با چند طبقه بازدهی چندانی ندارد؛ اما ما با همین ساختمان استیجاری این تعداد هنرمند را تحویل جامعه می‌دهیم. ما فقط با شهریه‌ها هزینه‌های جاری را پرداخت کرده و با سیلی صورتمان را سرخ نگه می‌داریم.
آقای سپهری؛ لطفاً کمی هم درباره فعالیت‌های فعلی انجمن خوشنویسان توضیح دهید.
بعد از اینکه اوایل اسفندماه به دلیل شیوع ویروس کرونا، کلاس‌های آموزشی انجمن را تعطیل کردیم، مشکلات متعددی برایمان به وجود آمد؛ از جمله اینکه هنرجویان برای کلاس‌های حضوری شهریه پرداخت کرده بودند نهایتاً بنا بر دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا، اساتید با همراهی هنرجویان کلاس‌ها را در فضای مجازی برگزار کردند. مسئولیت کلاس اساتیدی را هم که با فضای مجازی آشنا نبودند، خودم برعهده گرفتم. سرانجام بعد از عید و با مجوز معاونت هنری ارشاد، کلاس‌ها تشکیل شد؛ اما باز هم بیشتر هنرجویان ترجیح دادند مطالب آموزشی را از فضای مجازی دنبال کنند. ترم تابستان انجمن هم از هفتم تیرماه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی شروع شده است؛ به طوری که هنرجوی بدون ماسک را به کلاس راه نمی‌دهیم و قبل و بعد از هر سانس آموزش، فضا را ضدعفونی می‌کنیم.
استقبال از آزمون‌های پایان دوره‌ای چطور بود؟
بعد از اینکه بخشنامه آزمون‌ها صادر شد، ما تمهیدات بهداشتی را در نظر گرفته و در نتیجه امتحانات این دوره را به منظور رعایت فاصله گذاری اجتماعی، در یکی از دانشکده‌های نزدیکمان برگزار کردیم. البته در این دوره به دلیل تعطیلی مدارس، داوطلبان آزمون‌های خط تحریری که بیشتر دانش آموزان بودند در امتحان حضور نداشتند و از این نظر با افت قابل توجهی در تعداد داوطلبان مواجه شدیم. با این وجود، درصد غایبان بسیار پایین و کمتر از تصور ما بود. حتی هنرجویانی که در این مدت کاملاً در فضای مجازی کلاس‌ها را دنبال کرده بودند، در آزمون‌ها شرکت کردند.
آیا خسارت‌های مالی مانع از پرداخت دستمزد مدرسان و کارکنان انجمن نشد؟
یکی از مشکلات ما در این مدت این بود که تعدادی از هنرجویان گفتند برای کلاس‌های حضوری ثبت نام کرده اند و تمایلی به کلاس‌های مجازی ندارند؛ لذا مجبور شدیم درصدی از هزینه‌های آنان را پس بدهیم و یا برای ترم‌های بعدی آنها حساب کنیم. چون ثبت نام نداشتیم، بسیار متضرر شدیم. تا به این لحظه هیچ کمکی از سوی مسئول و یا سازمان خاصی دریافت نکرده ایم؛ اما تمامی حقوق و عیدی مدرسان و کارمندان پرداخت شده است.